คนสร้างสุข

โรคไม่ติดต่อเรื้อรัง เป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญของประเทศและมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง หัวใจ หลอดเลือดสมอง มะเร็ง เป็นภัยเงียบที่ส่งผลแทรกซ้อนทำให้เกิดความพิการและเสียชีวิตก่อนวันอันควร และพบว่าประชากรวัยทำงานมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง การเกิดมีสาเหตุจากหลายปัจจัยเสี่ยงที่มาจากพฤติกรรม การประกอบอาชีพ การใช้ชีวิต การรับประทานอาหารที่ไม่เหมาะสม ขาดการออกกำลังกาย มีดัชนีมวลกายเกินมาตรฐาน มีเส้นรอบเอวเกินค่าปกติ และมีพฤติกรรมดื่มเหล้า สูบบุหรี่ จนนำไปสู่การเจ็บป่วยและเกิดภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญ เช่น โรคจอประสาทตาเสื่อม โรคไตวายเรื้อรัง โรคหัวใจและหลอดเลือด แผลเรื้อรัง เป็นต้น ความเจ็บป่วยเหล่านี้ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยและผู้ดูแล ทั้งทางกาย ทางจิตใจ ทั้งผลกระทบทางเศรษฐกิจ สังคม สภาวะแวดล้อม ตลอดจนค่าใช้จ่ายด้านสาธารณสุขโดยรวม ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของประชาชนเป็นอย่างมาก องค์การอนามัยโลกกล่าวไว้ว่านอกจากการบริการทางคลินิกแล้ว การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพมีความสำคัญและจำเป็นในการแก้ไขปัญหาโรคติดต่อดังกล่าวซึ่งการบริการสุขภาพภายใต้ระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า ส่งผลให้ประชาชนส่วนใหญ่สามารถเข้าถึงบริการขั้นพื้นฐานที่จำเป็น รวมทั้งการบริการสุขภาพเพื่อป้องกันและควบคุมโรคเป็นสำคัญ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพมีความสำคัญและจำเป็นในการแก้ไข ปัญหาโรคไม่ติดต่อเรื้อรังดังกล่าว ซึ่งการป้องกันและควบคุมโรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวานจึงเป็นโรคเรื้อรังที่เกิดจากปัจจัยที่ไม่สามารถควบคุมได้ เช่น กรรมพันธุ์ อายุ และปัจจัยที่สามารถควบคุมได้ เช่น ความอ้วน ความเครียด การออกกำลังกาย พฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม การดื่มสุรา สูบบุหรี่ ซึ่งประชาชนไม่สามารถควบคุมปัจจัยดังกล่าวได้ ร่วมถึงอายุที่เพิ่มขึ้นตั้งอายุ ๓๕ ปีขึ้นไป ย่อมมีโอกาสเสี่ยงต่อการเจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรัง และต้องได้รับการรักษารับประทานยาตลอดชีวิต โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านแก่งกระทั่ง ซึ่งรับผิดชอบ จำนวน 6 หมู่บ้าน จำนวน 1,159 หลังคาเรือน ประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม มีการใช้สารเคมีในการทำการเกษตร จากข้อมูลการคัดกรองที่อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านได้ทำการคัดกรองประชาชนกลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวาน/ความดันโลหิตสูงในกลุ่มอายุ ๓๕ ปีขึ้นไป ปี 2564 ของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านแก่งกระทั่ง พบข้อมูลดังนี้
1. คัดกรองโรคเบาหวาน  จำนวน 1,671 คน
-มีความเสี่ยงต่อโรคเบาหวาน จำนวน 89 คน คิดเป็นร้อยละ 5.32
-สงสัยป่วยโรคเบาหวาน จำนวน 10 คน คิดเป็นร้อยละ 0.59
2. คัดกรองโรคความดันโลหิตสูง  จำนวน1,402 คน
-มีเสี่ยงต่อโรคความดันโลหิตสูง จำนวน 77 คน คิดเป็นร้อยละ 5.49
-สงสัยป่วยโรคความดันโลหิตสูง จำนวน 73 คน คิดเป็นร้อยละ 5.20 ชมรมอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านซึ่งเป็นกลไกการดำเนินงานสุขภาพภาคประชาชน ในเขตความรับผิดชอบของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านแก่งกระทั่งได้เล็งเห็นและตระหนักถึงความสำคัญในการป้องกันและลดความเสี่ยงของโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง จึงได้จัดทำ โครงการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพวัยทำงาน ลดปัจจัยเสี่ยงต่อโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง รพ.สต.บ้านแก่งกระทั่ง ปีงบประมาณ 2565 ขึ้น โดยมีเป้าหมาย พัฒนาคณะทำงานหลักเป็นกลไกขับเคลื่อนและสร้างการเรียนรู้กับชุมชน จำนวน 30 คน พัฒนาศักยภาพอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านให้เป็นต้นแบบด้านความรอบรู้สุขภาพ จำนวน 60 คน เป็นคณะทำงานระดับหมู่บ้าน เพื่อเป็นกลไกในการติดตาม ประเมิน หนุนเสริม รวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูล และทำหน้าที่ขับเคลื่อนการดำเนินการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของประชาชน ในหมู่บ้าน จัดกิจกรรมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในกลุ่มวัยทำงานผู้ที่มีภาวะเสี่ยงต่อโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง จำนวน 60 คน ลดพฤติกรรมเสี่ยง ในกลุ่มวัยทำงานที่มีภาวะเสี่ยงโรคเรื้อรัง โดยใช้แนวทางการปรับเปลี่ยน ตามแนวทาง 3อ. 2ส. ที่หนุนเสริมการดำเนินงานของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านแก่งกระทั่ง ที่มีกระบวนการคัดกรองเพื่อค้นหากลุ่มเสี่ยงในชุมชนอยู่แล้ว และกระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมหลักๆคือการให้ความรู้ แต่มิได้มีการสร้างการเรียนรู้ร่วมกันในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม และสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อกับสุขภาพ ภายใต้บริบทของครัวเรือน/ชุมชน จึงส่งผลต่อการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของกลุ่มเสี่ยงได้น้อยมาก ทั้งนี้เนื่องจากข้อจำกัดในการประกอบอาชีพ ชมรมชมรมอาสาสมัครสาธารณสุขบ้านแก่งกระทั่ง จึงออกแบบวิธีการในการขับเคลื่อนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมกลุ่มเสี่ยง โดยเน้นกระบวนการสร้างการเรียนรู้ ร่วมกัน และจัดการปัจจัยที่ส่งผลต่อสุขภาพ ทั้งสามมิติ รวมทั้งการเรียนรู้หลักคิด ปรับเปลี่ยนทัศนคติ เสริมพลัง ปรับสภาพแวดล้อม โดยมีเป้าหมายการมีสุขภาพกาย จิต สังคม เน้นกระบวนสร้างคุณค่า กำหนดเป้าหมายชีวิต และปรับเปลี่ยนทัศนคติให้ถูกต้องเหมาะสม เป็นการส่งเสริมการกระตุ้นให้กลุ่มเป้าหมายตระหนักรู้ ถึงความสำคัญในการดูแลสุขภาพตนเองมากยิ่งขึ้นเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีต่อไป