คนสร้างสุข

บ้านเกาะเสม็ด หมู่ที่ 3 ต.บางสน อ.ปะทิว จ.ชุมพร ที่ตั้งของชุมชนส่วนหนึ่งติดกับถนนสายหลักทางหลวงแผ่นดินเส้น 3201 ปะทิว - ชุมพร อีกส่วนหนึ่งเป็นพื้นที่ดินของชุมชนที่ไม่ติดกับถนนสายหลัก แต่มีถนนสายรองเข้าไปในชุมชนที่ค่อนข้างสะดวก สภาพพื้นที่เป็นดินร่วนปนทราย ไม่มีพื้นที่ที่เป็นภูเขา อยู่ห่างจากทะเลอ่าวบางสนประมาณ 5 กิโลเมตร มีประชากรจำนวน 90 ครัวเรือน จำนวนประชากร 358 คน  ประชาชนส่วนใหญ่ นับถือศาสนาพุทธ อาณาเขตติดต่อกับหมู่ที่ 1 หมู่ที่ 2 และ หมู่ที่ 5 ตำบลบางสน มีวัด 1 แห่งที่ใช้ร่วมกันในตำบลคือ คือ วัดดอนกุฎี ตั้งอยู่หมู่ที่ 5 ต.บางสน อ.ปะทิว  ซึ่งชุมชนตำบลบางสนร่วมกันดูแล ทำให้วัดดังกล่าวเป็นศูนย์รวมของคนในชุมชนหลาย ๆ ชุมชนร่วมกัน และจะร่วมกันจัดงานบุญงานประเพณีและวัฒนธรรมร่วมกันในท้องถิ่น ประเพณีที่สำคัญ ได้แก่ วันพระ ประเพณีลอยกระทง ประเพณีทำบุญตักบาตรวันปีใหม่ ประเพณีสงกรานต์ และประเพณี แห่เทียนพรรษาประชาชนทั้งสองพื้นที่จะร่วมด้วยช่วยกันตลอดมา ส่วนโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบางสน จะอยู่ที่บ้านคอกม้าหมู่ที่ 6 คือ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพบ้านคอกม้า มีผู้อำนวยการ รพสต.คือ นายสำเริง นพชำนาญ ร่วมกับสมาชิก อสม.ตำบลบางสน ดูแลด้านสาธารณสุขแก่ประชาชนโดยทั่วไป
      บ้านเกาะเสม็ด ที่ผ่านมาถือว่าเป็นชุมชนต้นแบบด้านการปลูกพืชผักปลอดสารพิษตามฤดูกาล อาทิ พืชผักสวนครัว ฟักทอง ข้าวเหลืองปะทิว และยังมีการแก้ปัญหาให้กับชุมชนเรื่องผลผลิตล้นตลาดโดยการแปรรูปอาหารจากผลผลิตทางการเกษตร อาทิ ฟักทองกวน ขนมครก กล้วยฉาบ ขนมทองม้วน คุกกี้จากข้าวเหลืองปะทิว ที่สำคัญ คือ ขนมจีนเส้นสดจากแป้งข้าวเหลืองปะทิว ในส่วนของปัญหาจากการใช้สารเคมีในการปลูกผัก/การบริโภคผักที่มีสารเคมีตกค้างยังคงมีในชุมชนซึ่งเป็นสารเคมีจากสวนเกษตรเชิงเดี่ยว คือ ยางพารา และปาล์มน้ำมัน ทำให้ประชากรในชุมชนบางส่วนได้รับผลกระทบจากสารเคมี ทำให้สุขภาพไม่ค่อยสมบูรณ์ แข็งแรงเท่าที่ควรส่วนใหญ่จะเป็นในผู้สูงอายุ และมีโรคประจำตัว เช่น อัมพาต ความดัน อัมพฤกษ์  กระดูกเสื่อม ไขมัน เบาหวาน มะเร็ง ซึ่งเกิดจากสาเหตุหนึ่งของการบริโภคอาหารที่มีสารพิษตกค้างจึงทำให้เกิดโรคดังกล่าว จากผลงานที่ผ่านมาของชุมชนบ้านเกาะเสม็ดทำให้ได้รับการคัดเลือกเป็นชุมชนโอทอปนวัตวิถีบ้านเกาะเสม็ด และจัดตั้งเป็น “ศูนย์เรียนรู้เกษตรทฤษฎีใหม่บ้านเกาะเสม็ด” ตามศาสตร์พระราชา       สิ่งที่ชุมชนบ้านเกาะเสม็ดต้องการพัฒนาต่อยอดที่ผ่านมา คือ ต้องการมีครัวเรือนชุมชนปลูกผักปลอดสารไว้บริโภคกันเองในชุมชน เพื่อเป็นการลดโรค และลดค่าใช้จ่าย ปัจจุบันชุมชน มีมาตรการเกี่ยวกับการปลูก และบริโภคผักปลอดภัย โดยผู้นำชุมชน คือ นายสุนทร ไผยา (ผู้ใหญ่บ้าน) คอยควบคุมดูแลให้ปฏิบัติตามข้อตกลงและติดตามการปลูกผักปลอดสารเคมีและบริโภคผักอย่างปลอดภัย ในครัวเรือนชุมชน และร่วมกันเพื่อหาแนวทางปรับปรุงแก้ไขหรือพัฒนาให้ดีขึ้น

อาชีพและรายได้ บ้านเกาะเสม็ด ประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นอาชีพหลัก ในอดีตมีการปลูก มะพร้าว พืชสวน พืชไร่ ทำนาข้าวเหลืองปะทิว นาข้าวไร่ และผลไม้เช่น มะม่วง ชมพู่ ละมุด น้อยหน่า เลี้ยงสัตว์ ฯลฯ แต่หลังจากที่อำเภอปะทิว ประสบวาตภัย พายุไต้ฝุ่นเกย์ เมื่อปี 2532 ทำให้ทรัพยากรเช่น บ้านเรือน เรือกสวนไร่นา โดนทำลาย 100 เปอร์เซ็นต์ จึงทำให้ชุมชนบ้านเกาะเสม็ดต้องมีการเปลี่ยนแปลงเรื่องการประกอบอาชีพเพื่อให้มีการฟื้นฟูรายได้ประชาชนให้เร็วที่สุดเพื่อความอยู่รอด จึงหันมาปลูกปาล์มน้ำมัน และยางพารา เป็นอาชีพหลัก ทำให้วิถีชุมชนดั้งเดิมในชุมชนได้สูญหายไปกับพายุไต้ฝุ่นเกย์ในครั้งนั้นด้วย บางครั้งชาวบ้านต้องออกไปรับจ้างเลี้ยงชีพในต่างถิ่นบ้างก็มี ปัจจุบัน มีการส่งเสริมเกษตรผสมผสานในชุมชนตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ในหลวงรัชกาล ที่ 9 อีกทั้งยังเป็นการรื้อฟื้น อนุรักษ์วิถีชีวิตดั้งเดิมให้กลับคืนมา เนื่องจากชุมชนเห็นว่า อาชีพในอดีตไม่เคยทำให้ประชาชนยากจน มีกินมีใช้อย่างอุดมสมบูรณ์ เช่น การทำนา การปลูกพืชไร่ เช่น ฟักทอง แฟง และพืชผักสวนครัว เลี้ยงสัตว์ เลี้ยงปลา
ผู้นำคนปัจจุบัน คือ นายสุนทร ไผยา จึงคิดทำศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงขึ้นในชุมชนเพื่อส่งเสริมเกษตรกรรมยั่งยืนในชุมชน ให้ชุมชนได้มีอาชีพหลักและเสริมร่วมกัน นอกจากนี้ยังได้จัดทำเป็นแหล่งเรียนรู้ ด้านเกษตรทฤษฎีใหม่ เพื่อเป็นโมเดลให้สมาชิกในชุมชนได้เห็น โดยมีการจัดทำฐานการเรียนรู้รวมทั้งสิ้น 7 ฐาน เช่น ฐานทำขนมจีน ฐานเพาะพันธุ์ข้าวเหลืองปะทิว ฐานเพาะพันธุ์กล้าไม้มะพร้าว มะนาว ฐานเลี้ยงเป็ดเลี้ยงไก่ ฐานเลี้ยงปลา ฐานเตาเผาถ่าน และฐานกวนฟักทอง ซึ่งฐานทั้งหมดนี้ สมาชิกในชุมชนสามารถที่จะประยุกต์ใช้กับชีวิตประจำวันของแต่ละครัวเรือนได้ เป็นการส่งเสริมอาชีพสร้างรายได้ให้กับครอบครัว และยังเป็นการสืบสานวิถีชีวิตทางวัฒนธรรมดั้งเดิมของชุมชนอีกด้วย

ผลิตภัณฑ์ชุมชน 1) ข้าวเหลืองปะทิว 2) ขนมจีนเส้นสด (ผลิตจากข้าวเหลืองปะทิว) 3) ผลิตภัณฑ์ขนมไทย อาทิ ฟักทองกวน ฟักทองฉาบ กล้วยฉาบ ขนมทองม้วน ขนมครก ขนมดอกจอก
4) กะปิ (ทำจากกุ้งเคยแท้ปะทิว)
5) ปลาเค็ม
6) กล้าไม้มะพร้าว มะนาว ดาวเรือง และพันธุ์ไม้อื่น ๆ
7) ผักดอง

  ชุมชน ฯ จึงได้จัดทำโครงการ ชุมชนบ้านเกาะเสม็ด ส่งเสริมวิถีชุมชนต้นแบบเกษตรกรรมยั่งยืน เพื่อให้ประชาชนมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการปลูกผักปลอดภัยมากขึ้นจนเกิดวิถีการปลูกผักที่ไร้สารเคมี สามารถนำไปใช้บริโภคในครัวเรือน แลกเปลี่ยน หรือขายในชุมชน จนทำให้รายจ่ายของการซื้อผัก ของแต่ละครัวเรือนลดลง เป็นชุมชนชนบทส่วนใหญ่ประกอบอาชีพการเกษตร ทุกครัวเรือนจะมีพื้นที่สำหรับปลูกพืชผักไว้บริโภคในครัวเรือนเป็นของตนเองและมีพื้นที่สาธารณะสำหรับให้กลุ่มใช้ปลูกร่วมกัน